16 июля на I Открытом Региональном фестивале-конкурсе по традиционному марийскому танцу «Ший Кандыра» в селе Калтасы Калтасинского района Республики Башкортостан, состоится презентация брошюры «Вейся, вейся, «Серебряная веревочка!», подготовленной соавторами — хореографом-этнографом М.Ш. Шаймратовым и журналистом Е.И. Минилбаевой.
Брошюра содержит анализ уникального марийского танца «Кандыра пунымаш» в его связи с народными традициями и ритуалами, описание фигур танца, нотный материал, комментарии ведущих мастеров хореографии, фотографии танца в его естественном бытовании.
Один из авторов – Олег Михайлович Герасимов, доктор искусствоведения, профессор МарГУ (г. Йошкар-Ола, Республика Марий Эл). Предлагаемый материал вошел в число публикуемых в брошюре статей известных деятелей культуры, посвященных знаменитой марийской «Веревочке».
Эстетическое лицо народа
(размышления по поводу народной хореографии мари)
Елена Кузьмина
Вара «Вейся, вейся, «Серебряная веревочка!» ден соавтор шамыч рушым «кандыра пунаш» туныктынешт але тыде очередной публикацийышт будущий «филосов» -влакын?
«Эстетическое лицо народа
(размышления по поводу народной хореографии мари)» тиде докторын дисертацийже гыч мо?
Хореограф-этнограф М.Ш. Шаймратов и журналист Е.И. Минилбаев еще не заптентовали «Серебрянную веревочку»?
«Рассказывают», «манеш-манеш» да тулеч молат… Тыге исследовательский манме статьям возат улмаш. Сита эрвел марий кандыран историйжымат,философский да илыш смысылжымат палыдыме ен-влаклан шкеныштым лумыштым соавтор семын пиаритлаш. Книгам луктыныт кооеш. Да тушто соавтор-влакын шкенышт гыч нимат уке. Пытартыш жапыште Шаймратов кандрам палыше ен да специалист -влак деч пошкырт кундемыште серен пуза манын ячен кошто да ынде книгам лукшо лийын. Тиде плагиат маналтеш. Тыгак истоийым да моло событийымат переписыватлат да шканышт приписыватлат. А Минилбаеваже кущеч соавтор лийын, ко тугай кандра нерген пеш палыше толын лектын?
куссын нуно марий улыт?
Пагалыме ха-ха, Вачис да моло вурсышо-влак, тынарак моштышо, палыше улыда гын молан шке нимогай брошюрым ода лук, молан фестивальым ода эртаре? «Кандыра пунымаш» йомын толеш… Те эше брошюрым ужын огыдал, «поро марий йӱла почеш» вес ыштыше марийым шудал киеда… Мо гынят, нуно пеш шуко шке вийыштым, жапыштым тиде брошюрым возаш, погаш да савыкташ манын пытареныт. Спонсорымат шкак муыныт. Вот ончет тендам да шоналтет: тыгай калыкын ончыкылкшо уке, эре икте-весым вурсышо, шудалше, лаврым кышкыше… Чаманаш гына кодеш.
Пагалыме Опанас! Кушто мые тыште «брюшурым» врсышым? Мыйын «брюшура» нерген палыме шуэш, сандене йодышым гына пуым.
Мый ужынам, палем да садлан ойлем. Уке гын, ом тошт ыле. Нигунам,нигушко шке шинча-пылыш дене ужде колде нерым шушкаш ом тошт. Кандыра пунымаш нигунам ок йом,тудо пошкырт марий пыта гын веле йомын кертеш.А пытартыш марий кола гын, тиде пошкыртышто лиеш. Ко мыняр вийым,жапым,тыршымашым пыштен, а ко присвоитлен — тиде тоже раш пошкырт марий-влаклан.Кандыра пунымаш достойно эртарыме лиеш,тидлан ида переживатле.Кунам да кушто — шке жапыштыже пален налыда. Но тидлан ямдылалташат дос тойно к улеш,как положено, а пиар акций дене огыл . Садланак мый тыгай койышым да тыгай ен-влакым ом пагале, а пашаштым,ышташ шонымыштым, тыршымыштым огыл вурсем.Пошкырытышто палыше да моштышо-влак улыт. Тыште шочыныт,тыште кушкыныт,тыште пашам ыштат,тыштак кулешан улыт.Нунак лучше палат,мом да кузе ышташ.Чыным каласаш гын,нунын идейыштым шолыштыныт да вашкерак эрараш шонен пыштеныт, шкеныштын семын ончыкташ.А пошкырт марий имньым вашкыде кычка да талын, торашке к удалеш.Калтасаште нимогай рекорд ок лий.Тидымат пален да ончылгоч шижын возем.Эртен кая- ужыда. А интернетыш,кон уло гын,настоящий кандыран видикшым шындаш сай ыле.Могай тиде куштымаш, могай тушто куштышо-влакын азартышт, койышышт,тывырдыкышт,движенийышт!Тудым ночко чыве гай вуй сакен огыт кушто, а комбо гай он кадыртен, талгыде гай вуйым нолтен,курка гай оварен-кидым шарен,лонын -тывырдатыше тушка ен-влакын кудырчо гай йонгалтше лекше шкеныштын йукышт дене.Икманаш, естественый негыз гыч отталкиваться, а театрилизованный шоум устраиватлаш огыл.
Теве тышке пурен ончыза. мыйын шочмо ялыште марий-влак тыге точат. Тиде Стасын ачажынат шочмо ялже.
http://mariuverm.wordpress.com/2010/07/31/shakirov-syan/
Мые эше умаште Бирский пединститутышто марла куштымашым (су*аным) видикыш серенам иле. Институтын кафештыже марла су*ан лие. Мыйын адрес сайтоза дене уло. Кулеш гын колтен кертам.
Эше Станислав шакировын у DVD-дискшын икымше трекыштыже «Кандыра пунымаш» уло. Пу»ро» районын Курмызак да Кужнур вате да рвезе-влак куштат. Аккомпонировать ышта тальяка дене шке С.Шакиров да тудын группаже «Мари».
Пагалыме, Тулвий, мый ом апле кузе тендан тушто Пошкыртышто, но марий-влаклан икте-весым пуредыл кияш да весылан кӧранаш огыл, а пырля пашам ышташ тунемаш кӱлеш. Брошюрым лукшо-влакт пеш кугу сомылым шуктен шогат, таче кечын чыла пиар деч шога. Те ужыда кузе одо «Бурановские бабушки» ансамбль шотан пиарлан кӧра Россий кӱкшытыш лектын? Нуно тӱрлӧ телешоулаште одо вургем дене, одыла мурат — тиде одо калыклан пеш кугу пропаганда. А марий-влак? Нигушто уке улына, лач коклаштына пуредыл-вурседыл киена. Пырля пашам ышташ тунемаш кӱлеш да шке ыштыме пашам шотшо дене пиаритленат мошташ кӱлеш, калык палыже манын.
Вачис, можыч шке видеодам Интернетыш луктын пыштеда?
Чынжымак Интернетышке сай тывырдикан кандырам луктын пышташ кӱлеш, ончыкташ могай тудо сӧрал. Уке гын таче марте так ала-мом куктешт шогышо йӱшӧ марий-влакын видеошт нетыште.
Манам вет Станислав Шакировын у DVD-же уло простой калык деч лекше «кандыра пунымаш», а огыл искусственный да оторванный от народа в исполнении «Марий Эл» да моло ансамбль ден.
Мый «Бурановские бабушки» ансамбльлан пеш куанмаш уке. ЦТВ мемнам умыреш чиган да чукча гай ончыкташ йората. Теве ончыза маннешт нуно могай низкоразвитый, вымирающий калык улыт, чыланат йондал дене коштыт, шонго да пукыр улыт. Как руш калык, так телевизорышто чыланат рвезе, мотор, ушан да акылан улыт, а марий да удмурт-влак шонго да пуйдымо пабай да авий гай улыт. Молан телевизорышто рвезе марий ден удмыртым огыт ончыкто. Даже садлан верчынак Ямал-ТВ ончымым чарнышым. Теве ненец-влакын гыл шордым(пучым) пиктымыштым, вур йымым, йуын коштмыштым ончыктат. Ончыза гыст, манаш точат, могай нуно отсталый да дикий улыт, еще независмостьым йодыт. Нуно только под руковдством старшего брата могут существовать манын внушатлынешт. Мый сандене Парижыш марий-влакым чиган гай кушташ колтымо ок шу — марийым француз-влак чиган манын ынышт шоно. Ну, Опанас, тый умлышыч, мом мый каласаш точышым. Тый мый дечем пеш шукылан сай тидым каласен кертат да умлет.
Но «Бураново кова-влак» одо, тыгак самырык-влак, коклаште пеш пагалыме улыт. Кунам одо ансмабльым рӱдӧ ТВ-н кумдан палыме передачылаште ончыктат, тунам самырык одо шке одо улмыж да культуржо дене кугешнаш тӱҥалеш, одо йылмыж деч вожылмым чарна, вет тудын культуржо йылмыж пӱтынь Российланат оҥай да кӱлешан. Мемнан марий мурызына-влак лач совет жапысе стилизацийышт деч тораш каен огыт керт, садлан рӱдӧ ТВ-шкат лекташ тептерышт уке, пеш стандартлын да йокрокын шонат. Да эше ме шкенам пиаритлен огына мошто, чулым да пиарым палыше марийым огыт йӧрате, тыште улшо возымаш-влакат ончыктышт.
«бураново-кова-влак» улыт на уовне колунады, типа рушын «У кова-влак».
Пиаритлаш кулеш.Но шем пиар да меркантильный интерес дене огыл. Тем более калык верчын.Тидлан ниго тореш огыл. Ом умыло, кузе верысе реальный действительностьым палыдыме ен ушан мут-влак дене туныкташ тырша конкретный факт шотышто, толын ужын пален каящ кулеш тунам.Ко тореш шке йулаже.калыкше аралалт кодмо ваштареш лийын кертеш? Окмак гына. Пошкыртышто пуредал огыт кий, а пашалан ружге пижын пырля ыштат ушан-шотан ен деч толковый инициатива лийме годым.А шон йымалне чоялыкым шижыт гын,тиде не прокатит.Бурановский пример тыште не к месту.Нашли что с чем-то сравнивать.Тушто верысе шырчен лекше памашын шкешотан вий-куатше шочыктен. А москвич-влакын огыл.Нуным пурто гына.Но пошкыртышто марий эл гай ок лий.Пеш келша гын, ужса шендан деке, ыштыза пырля, ончалза могай улмыштым.Вара ончалына кузе кутыраш туналыда.Ато пошкырт марий-влакым аныра,вурседылше меж кочшо шорыклан шотлынеже, а Москошто ты марте мемнан шарныдыме ен-влакым пеш ушанлан.Кузе ен-влаклан характериститкым пуаш лиеш ни ужын,ни колын,ни кутырен ончыде, пашаштым палыде?
Мый Елена Минилбаевам ужынам палем, майл дене кутырена. Тудо — пеш марий чонан, чолга еҥ. Рушла возышо марий журналист-влак гыч тудо ик эн виян, шке жапыштыже марий-влакым аралаш пеш шуко ыштен да ышта. Мый нимынярат Тендам ынем вурсо, Тыландат чынжымак марий культур, Кандыра пунымаш кӱлеш гын, ала-кузе весе-влак денат кутырен келшышаш улыда. Нунат вет тиде куштымашым арален кодаш манын пеш шуко ыштат. Мый Юмо омыл, но пеш шӱлыкан кунам ик поро паша верч тургыжланыше марий-влак коклаштыт кутырен огыт келше…
Палыме шуэш ыле:тале журналист гын могай изданийыште ышта,пеш шуко ыштен гын марий-влаклан,конкрентно мом?
Толын чыла шке ыштен организователн каят ыле гын, ниго нимо ок ман. Таум гына каласат.Ато тыште грузитлат иктым да весым,тора-влак дене кутырымашымат шке умбакышт огыт нал,оксамат тыште кычал коштыт. Т.е. отвественностьым шке умбау огыт нал, а эртарена манын кычкырат.То Мишканыште,то эше иктаж кушто, шкат огыт пале.Лишь бы уговорить кого-то через кого-то, а что выйдет и как получится -неважно,лишь бы прокукарекать… Йула верч,калык верч тыршыше ен колыштшаш ыле ушан ой-канашым: каласеныт тудлан сайын ямдылалташ туналына да вес ийлан Мишканыште сабантуй годым «Ший кандыраш» чылам чумыраш, чтобы не стыдно было за организационно=мобилизационные вопросы,тем более за финансовые. Уке,уговорили вес еным штобы тудыжо Калтасан главажым уговоритлыже эртараш кызытак.Марий вуйлатыше ойла кузе да кунам эртараш сайын, лийжак манын шке каылк верчын, уке, огыт колышт моско шамыч, а каят вес вере да тарватат марий огыл ен-влак гочын.Тиде колан келша,тяп-ляп эртарымаш?Адакшым вет нуно огыл, верысе-влак эртарат,Калтаса район администраций,кудыжым уговорили центр народного творчестван енже гочын.А ко тугай Минилбаеваже, пеш тыршышан гын,молан толынат ончалын огыл,калык дене,инициативный ен-влак дене ужын кутырен да канашен огыл кузе,кунам да кушто ышташ? Молан тыгай форсированный атака,пожар мо?Вот ыштат вара марий йулам марий огыл ен-влак гочын нунын сценарийышт дене.ТИде кандырам пунымашым аралымаш,да? Искажатлымаш, тунчыктараш тыршымаш.
Чыным ойлет, Тулвий. Но кроме того тиде марий-влак лУмын марий калыкым «кандыра пунымаш», слет, фестиваль дене марий калыкым руш манмыла насущный проблема деч отвлекатлат. Наверне, «наши» шамычын заданийжым тыште ыштен коштыт, «менан-влак» да «рвезе гвардий» радам гыч улыт.
Опанас, тый йоНылыш умлет. Мыйын тыште «кандыра пунымаш» цель огыл. Теве мые кунамсек шонен коштам марийы Икымше всероссийский съездым. Теве вес ийлан 95 ий лиеш — юбилей. Паледа, наверне, тудо съезд Бирскыште 1917 ийын 15-25 июльыште эртен. Адак можыч шонем марий интеллигенций погынен шкенжын политический позицийжым каласен кертеш (например, «кандыра пунымаш» дек гына огыл, а оттношенийжым к власти, федерации, культуре, здравоохранении, быта и занятости и т.п.).
Ала шонем современный В.М. Иванов, Коведяев, Глезденев, Айгузин, Мандиаров кушкын толын шуыныт.