2016 ий 14-16 апрельыште Йошкар-Олаште Марий калыкын X погынжо эртыш. Тушто тыгай пунчалым пеҥгыдемдыме, воза Мер каҥаш.
1. Марий Мер Каҥашын 2012-2016 ийлаште шуктымо ныл ияш пашажым сайлан шотлаш.
2. Темлымаш-влакым шотыш налын, Марий калыкын Х погынжын резолюцийжым пеҥгыдемдаш.
3. Икымше марий калык погынлан 100 ий теммым шотыш налын, тиде юбилейлан пӧлеклалтше мероприятий программым ышташ Марий Мер Каҥашлан, марий ушем-влаклан темлаш.
4. 2020 ийыште Марий автономный областьым ыштымылан 100 ий темеш. Марий Мер Каҥашлан тиде кугу юбилейым сайын эртарыме шотышто тӱрлӧ корно дене пашам шуктымо программым ямдылаш кӱшташ.
Йошкар-Ола, 2016 ий 16 апрель.
Марий калыкын Х погынжын резолюцийже
Марий мер толкын Россий Федерацийын гражданже-влакын поро кумылышт почеш ышталтше, шуко еҥым ушен шогышо мер организаций улмыжым 2012-2016 ийласе пашаж дене пеҥгыдемден ончыктен.
Мер толкын шке пашажым марий йылмым, тӱвырам, кугезе йӱлам да шкешамжым (самосознанийжым) арален кодаш да вияҥдаш, гражданский обществым ышташ, Россий Федерацийыште социально-экономический вашталтышым ышташ полшаш да пӱтынь марий калыкым Россий кугыжанышын тӱвыра-политик илышышкыже кумдан ушаш шонымаш дене виктарен шоген.
Мер толкын Марий Эл Республикыште да Россий Федерацийыште марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаштышт кугыжаныш кучемын законодательный ден исполнительный органже, тыгак верысе самоуправлений орган-влак дене пеҥгыде кылым кучен пашам ышта. Тидыже пӱтынь марий тӱням кугу да пеҥгыде вий семын иктыш чумыраш йӧным ышта.
Пытартыш ийлаште марий тӱня утларак пеҥгыде, чолгарак да усталык шӱлышан, вияҥмаште у корным кычалше кумылан лийын.
Марий калыкын Х погынжо марий сылнымутлан негызым пыштыше поэтын шочмыжлан 125 ий темме кече вашеш «С.Г.Чавайнын сылнымут да тӱвыра поянлыкше» тӱнямбал кӱкшытан научно-практический конференцийым Марий Эл Республикын Культур, печать да калык-влак паша шотышто министерствыж дене пырля эртарымым, тыгак кугыжаныш деятель, Марий облисполкомын икымше председательже Иван Петрович Петровлан Морко районысо Шеҥше селаште бюджет окса кӱшеш бюстым почмым, Морко районысо Пумыр ялыште чапланыше поэт Валентин Колумблан шочмыжлан 80 ий темме лӱмеш верысе калыкын темлымыж почеш бронзо бюстым почмым, 2012-2016 ийлаште лӱмлӧ марий мер ден культур пашаеҥ-влаклан мемориальный оҥам почмым, йоча-влаклан «Изи мӧр пеледыш» тӱвыра пайремым, Марий самырык тукым слётым эртарен шогымым Марий Мер Каҥашын ик эн кӱлешан пашаж семын акла.
Пытартыш жапыште школлаште марий йылмым тунемме паша начаремын, тиде предметым тунемаш ойырымо шагат шагалемеш. Чыла тидым шотыш налын, Марий Мер Каҥаш, «Марий национальный конгресс» Марий Эл Республикын Образований да науко министерствыже дене пырля улшо экшыкым кораҥдышаш икмыняр пашам шуктеныт. Мутлан, Йошкар-Олаште да Шернурышто школлаште марий йылмым туныктымым арален кодымо шумлык общественный колыштмашым эртареныт. Но эше ятыр йодыш кодын. Сандене Марий калыкын Х погынжо школлаште шочмо марий йылмым туныктымо йодышлан эреак тӱткышым ойырен шогаш кӱлмым палемда. Тидлан кугу опытан да сай квалификациян туныктышо-влак кӱлыт, марий йылме дене учебник ден учебно-методический пособий-влакым ситышын савыктен лукман. Тыгак библиотекылашке марий сылнымутан литературым шукырак колтен шогаш кӱлеш.
2015 ийыште Марий калыкын федеральный национально-культурный автономийжым регистрироватлымым кугу сеҥымаш семын аклыман. Тидыже регионлаште шуктен толмо мер пашам вияҥден колташ вий-куатым ешара, тиде пашаш у шӱлышым пурта.
Глобализаций курым мемнан ончылно у деч у задачым шында. Нунын коклаште ме, марий мер толкынын еҥже-влак, обществым гражданский сӧрасымаш негызеш пеҥгыдемден толмым, шке калыкым арален кодымым, моло финн-угор калык-влак дене чак кылым кучымым ик эн тӱҥ задачылан шотлена.
Марий калыкын чотшын иземмыжым, республикын политический структурыштыжо тӱп калык гыч улшо еҥ-влакын шагалеммыштым, марий йылмым туныктымаште улшо нелылыкым, элын экономикыштыже кризис палдырнымым, марий ял-влакын шолдырген толмыштым шотыш налын, Марий калыкын Х погынжо шочмо йылмым, культурым, кугезе йӱла ден трпадицийым, калыкын шамжым арален кодаш кӱлмым, тыгак ял калыкын илышыжым саемдаш, ялысе социальный инфраструктурым вияҥдаш, шочмо мландым тӱзаташ кӱлмым палемда.
Марий калыкым арален кодышаш да ешарен толаш йочасадлаште марий группо-влакым почаш, школлаште марий йылмым туныктымо пашам кӱлеш кӱкшытыш нӧлталаш, Россий Федерацийын регионлаштыже кугу тӱшка дене илыше марий-влак дене пырля пашам ыштыме кылым пеҥгыдемдаш, калык да конфессий-влак коклаште келшымашым пеҥгыдемдаш, национальный сӧрасымашке шуаш кӱлеш. Марий калыкын Х погынжо чыла нине йодышым марий мер толкынын пашаштыже ик эн кӱлешанлан шотла. Погын Марий Эл Республикысе да пӱтынь Российысе моло калык-влак дене келшен да сӧрасен илаш, пырля пашам ыштыме кылым пеҥгыдемдаш, лекше нелылыкым тӱшка вий дене тӧрлаш марий калыкым ӱжеш.
Марий калыкын Х погынжо марий калыкын шамжым, тӱняумылымашыжым вияҥдымаште, шӱм-чон поянлыкым ешарен толмаште, марий калыкым наций семын арален кодымаште, этносым вияҥдыме пеш кӱлешан задаче-влакым тӧрлымаште калыкын чыла ужашыжым чак чумырен шогымаште да икояным ыштымаште массовый информацийын печатный ден электронный средствыже-влакын шуктен шогымо рольыштын кугеммыжым палемда. Кызыт Россий Федерацийыште 18 газет ден журнал марий йылме дене лектыт, кок телестудий да кок радиостанций марий йылме дене пашам ыштат, Интернетын марий сегментше вияҥеш. Чыла тидыже калыкын духовный культурыжым пойдараш, шочмо йылмым вияҥдаш йӧным ышта, юнкор-влакым кушташ да туныкташ келшыше негызым ямдыла.
Ситыдымаш-влакат улыт. Нунын коклаште профессиональный уста журналист-влакын шагал улмыштым, периодический изданий-влаклан возалтме ак шергешт толмылан кӧра подписчик-влакын шагалеммыштым палемдаш кӱлеш, марий СМИ-влакын материально-технический негызыштым пеҥгыдемдыман.
Марий калыкын Х погынжо марий юмыйӱлам марий культурын ик эн кӱлешан ужашыжлан шотла. Марий йӱлам ятыр жап шыгыремдылме, сандене марий юмыйӱла мондалташ тӱҥалын. Отыш лектын кумалтышым уэш эртараш тӱҥалмылан кӧра тошто марий йӱла у шӱлышым налын, пӱтынь марий традиционный культур дек интерес кугемеш.
Марий калыкын Х погынжо калыкын культур поянлыкшым, йӱлажым, йылмыжым арален кодымо да вияҥдыме пашаште, мер толкыным вияҥдымаште самырык тукымын ойыртемалтше верым налын шогымыжым палемда. Самырык тукым – калыкын ончыкылыкшо. Сандене йылмым да кугезе йӱлам арален кодымаште кушкын толшо тукымлан поснак кугу ӱшан ышталтеш.
Самырык тукымын социальный кӱлешлыкшым, йодмашыжым шуктымо дене кылдалтше йодыш-влак коклаште акрет годсо калыкын чыла тӱрлӧ поянлыкшым арален кодымаш да умбакыже пойдарымаш ик эн тӱҥлан шотлалтеш. Обществым умбакыже вияҥден толаш кугу шинчымашан, йол ӱмбалне пеҥгыдын шогышо самырык еҥ-влак кӱлыт. Кӱкшӧ сознаниян айдеме тӱняште шке вержым мушаш, шкенжын калыкше да кугезыже-влак дене кугешнышаш. Кызытсе тукым илышын ятыр ужашыштыже кугу кӱкшытыш шушаш верч тырша, чыла уым пален налаш да кучылташ кумылаҥеш, тудо шумо сеҥымашыж дене кугешнен кертеш.
Тидын годымак самырык еҥ-влак дене кылдалтше тургыжландарыше йодыш-влакат улыт. Тӱрлӧ амаллан кєра самырык марий еҥ-влакын икмыняр ушемышт пашаштым луштареныт. Тачысе кечылан самырык-влак коклаште мер пашам шӱм-чон йодмо почеш шуктен шогышо еҥ шагал. Тӱшка пашаш ушнаш самырык еҥ-влакым кумылаҥден шогыман.
Марий калыкын Х погынжо ял калыкын илышыжын начареммыжым ик тӱҥ проблеме семын акла. Яллаште у паша вер-влакым почмаш, социальный инфраструктурым, тазалыкым аралыме системым вияҥдымаш ик эн тӱҥ задачылан шотлалтыт.
Чыла тидым шотыш налын, Марий калыкын Х погынжо темла:
организационный йодыш-влак шотышто
* этнос-влак кокласе сӧрасен илымым поддержатлышашлан да кундемысе калыкым чак чумырышашлан, чыла калык ден этнический группо-влакын мер организацийыштын еҥыштым чумырен, Йошкар-Олаште погыным эртараш;
* тӱрлӧ йодышым ончылгоч каҥашен лекташ да утларак келшен толшо пунчалым ямдылаш Мер Каҥашын Председательже – Оньыжаже пелен экспертный советым ышташ, тушко эн пагалыме специалист-влакым чумыраш;
* Мер Каҥашлан:
Марий калыкын ХI погыныштыжо приниматлышашлан Мер Каҥашын составшым чумырымо да тудын кажне членжын полномочий жапше ужашыште Мер Каҥашын уставышкыже вашталтышым пуртымо нерген йодышым каҥашен ямдылаш;
марий мер организаций-влак дене, тидын шотыштак Марий Эл Республик деч ӧрдыжсӧ марий мер организаций-влак дене, пашам ыштыме тӱрлӧ йӧным кучылташ;
марий йылмым вияҥдыме йодыш-влак шотышто
* марий йылмын кугыжаныш йылмылан шотлалтмыжым шотыш налын, Марий Эл Республикын Правительствылан марий йылмым республикысе чыла министерстве ден ведомствышто, чыла кугыжаныш учрежденийыште, транспортышто, кевытлаште да еҥ-влакын шуко лийман моло верыште кучылтмо сферым кумдаҥдаш йӧным ышташ;
* Марий Эл Республикын Образований да науко министерствыжлан:
марий йоча-влакын тунемме да воспитатлалтме школ ден йочасадлаште шочмо йылмым туныктымо пашам вияҥден колташ;
образованийын региональный компонентшым вияҥдаш да тудым марий калыклан утларак келшен толшым ышташ;
марий йылме дене учебник-влакым савыктен лукташ бюджет оксам ситышын ойыраш;
учебно-методический пособий-влакым ямдылыме шотышто лабораторийым ыштыме нерген Марий калыкын IХ погынжын пунчалже дек пӧртылаш;
марий йылмым туныктышо-влаклан пашадарым тӱлымӧ фондым палемдыме годым инфляций кушмо кугытым шотыш налаш;
йочасадлаште марий йылмым тунеммым арален кодымо да вияҥдыме шотышто мероприятийлам ямдылаш, марий йылмым шочмо йылме семын тунемме группо-влакым почын кертме йӧным кычал муаш; нине йодышым эреак контрольышто кучаш;
Национальный президент интернат-школым марий йылмым, сылнымутан литературым, культурым да искусствым келгын шымлен тунемме рӱдерыш савыраш;
образований системыште ыштыше тӱрлӧ кӱкшытан вуйлатыше-влаклан образовательный учрежденийлаште воспитательный мероприятийлам лийме семын марий йылме дене эртараш;
чыла кӱкшытан общеобразовательный учрежденийлаште марий йылмым туныктымо электронный средствым шыҥдараш, марий электронный возыктышым вияҥдаш, электронный учебник-влакым лукташ бюджет оксам ситышын ойыраш;
образовательный учреждений вуйлатышын алмаштышыжлан шочмо марий йылмым шочмо да кугыжаныш йылме семын туныктымо, этнокультурым туныктымо йодыш-влакым пеҥгыдемден пуаш;
* Культур, печать да национальность паша шотышто министерствылан:
марий электронный библиотекым ямдылыме пашам умбакыже шуяш;
марий йылмын кучылталтмыжым кумдаҥден колтышашлан, базовый инфраструктурым, компьютерный программный инструментарийым да информационный обществын электронный сервисшым марий йылме негызеш ыштышашлан информационный технологийым кучылташ йӧным ышташ шонымаш дене Марий Эл Республикын «Марий республиканский культур рӱдер» кугыжаныш бюджетный учрежденийже пелен марий йылмым да культурым инновационный йӧн дене вияҥдыме отделым ышташ, тидын годым тудын пашажлан келшен толшо финанс йӧным палемдаш;
* Марий Эл Республикын Промышленность, транспорт да корно озанлык министерствыжлан корнысо указательлаште села, ял да эҥер-влакын марий лӱмыштым чын огыл возымым тӧрлаш;
* Марий кугыжаныш университетлан марий йылмым да тӱҥалтыш класслаште туныктышо чапле квалификациян специалист-влакым, дошкольный йоча учрежденийлаште марий йылмым палыше воспитатель-влакым ситышын ямдылаш;
* Марий Эл Республикысе чыла вузлан туныктымо чыла направлений дене образовательный программылашке «марий йылме» учебный дисциплиным пурташ;
* марий мер организаций-влаклан:
марий йылмым, йӱлам арален кодымо да вияҥдыме пашаште, йоча-влакым кӱкшӧ мораль да нравственность негызеш шуарен куштымаште ешын рольжым нӧлтен толаш йӧным ышташ;
шочмо йылмым палаш да тунемаш кӱлмӧ нерген умылтарыме пашам ача-ава-влак коклаште вияҥден колташ;
* Мер Каҥашлан:
Татарстан Республикыште Алабога муниципальный районысо «Кӱплык тӱҥ общеобразовательный школ» МБОУ-м арален кодаш кӱлмӧ, ты школым кыдалаш общеобразовательный школыш савырен кертме йӧным кычалме нерген ходатайство дене Татарстан Республикын Образований да науко министерствышкыже Марий калыкын Х погынжо лӱм дене лекташ;
Бирскысе филиалыште марий йылмым тунемме образовательный программе-влакым арален кодымо нерген ходатайство дене Башкир кугыжаныш университетым вуйлатыше-влак дек Марий калыкын Х погынжо лӱм дене лекташ;
марий культурын йодышыжо-влак шотышто
* Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынжылан национальность паша шотышто профильный комитетым ышташ;
* Марий Эл Республикын Правительствыжлан:
Йошкар-Олаште марий калыкын лӱмлӧ эргыже-влаклан: композитор А.Я.Эшпайлан, поэт-новатор Валентин Колумблан, Марий автономный областьын икымше вуйлатышыже И.П.Петровлан памятникым ямдылаш да шогалташ;
Йошкар-Олаште Национальный стелым – Марий тӱнян рӱдолажын символжым шогалташ;
декоративно-прикладной искусствым вияҥдаш, кумыж гыч изделийым ыштыме, воштырым тодын тӱрлӧ сатум да тӱрлӧ национальный сувенирым ыштыме мастерской-влакым почаш йӧным муаш;
марий автор-влакын произведенийыштым савыктен лукташ, нунын музыкальный ден драматический произведенийлаштым театр сценылаште шындаш, художник ден фотограф-влакын выставкыштым организоватлаш йӧным ышташ;
марий йылме дене сылнымутан произведений-влакым савыктен лукташ бюджет оксам ойыраш;
Россий Федерацийын регионлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме верлаште улшо ялысе библиотеке-влаклан марий книгам, газет ден журналым ситараш верысе кугыжаныш орган-влак дене пырля йӧным муаш;
* Марий Эл Республикын Строительство, архитектур да жилищно-коммунальный озанлык министерствыжлан, Йошкар-Олан администрацийжылан республикын рӱдӧ олажын архитектур тӱсышкыжӧ марий шӱлышым пурташ;
* Марий Эл Республикыште да Россий Федерацийын регионлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме верлаште кугыжаныш кучем орган-влаклан граждан-влакым кугыжаныш ден муниципальный кучем органлашке пашаш налме годым верысе калыкын чотшым шотыш налаш;
* Мер Каҥашлан:
Россий Федерацийын субъектлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаште марий калыкым арален кодымо да вияҥдыме шотышто ойым региональный программылашке пуртымо пашам вияҥден колташ;
Марий Эл Республикысе предприниматель-влакын ушемышт дене пырля марий калыкын культур поянлыкшым арален кодымо да вияҥдыме фондым ышташ;
Марий Эл Республикыште да Россий Федерацийын субъектлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаште илыше йоча-влакым шке калыкын культурыжым аклыме да йӧратыме шӱлышеш шуарен куштымо пашаште «Пеледше тукым» ден «Самырык тукым» творческий конкурс-влакын шуктен шогымо рольыштым да кӱлешан улмыштым шотыш налын, Республиканский марий культур рӱдер, Марий Эл Республикын Культур, печать да национальность паша шотышто министерствыже, Марий Эл Республикын Образований да науко министерствыже дене пырля тыгай конкурс-влакым эртарыме пашам умбакыже шуяш;
Марий Эл Республикын Культур, печать да национальность паша шотышто министерствыж дене пырля кугыжаныш, муниципальный да моло учреждений-влакын лӱмыштым возен сакыме да тыгай учреждений-влакын ончыл велыштым сылнештарен тӱзатыме годым марий орнаментым кучылтмылан поснак кугу тӱткышым ойыраш;
икымше марий газетым негызлыше П.П.Глезденёвын лӱмжым Йошкар-Оласе ик уремлан пуымо нерген ходатайство дене лекташ;
Марий Эл Респбуликын Мер-политик рӱдерыштыже Марий Мер Каҥашын айлыме пӧлемым «Марий калыкын общественный приёмныйжылан» шотлаш;
Кажне марий еҥлан Марий Эл Республикын рӱдӧ олажлан марий тӱсым пуымо да тудым марий тӱнян рӱдерышкыже савырыме пашаште чулымын тыршаш, кажне марий еҥлан тышке шке паша верыштыже шуктымо пашаж дене надырым пышташ, чулымлыкым ончыкташ;
массовый информаций средство-влакын йодышышт шотышто
* Марий Эл Республикын Правительствыжлан:
марий калык илыман кажне районышто марий йылме дене газетым лукташ йӧным муаш;
республиканский марий газет ден журнал-влаклан оксам шукырак ойыраш;
Марий Эл Республикын Правительствыж пелен Марий Эл Республикын кугыжаныш йылмылашкыже кусарыме шотышто пашаче группым ышташ;
«Марий Эл» газет» ООО-м, «Кугарня» газет» ГУКП-м, «Ямде лий» газет» ГУКП-м, РМЭ-н «Марий книга издательстве» ИД» ГУКП-жым кугыжаныш бюджетный учрежденийыш савыраш;
марий йылмым, культурым, йӱлам да традицийым, марий калыкын шамжым арален кодымо да вияҥдыме пашаште марий национальный массовый информаций средстве-влакын пеш кугу надырыштым шотыш налын, тыгодымак редакций-влакын пашаштышт шижалтше нелылыкым кораҥдаш йӧным ышташ газет ден журнал редакций-влакын темлыме ойыштым шотыш налын, Марий Эл Республикыште да Россий Федерацийын субъектлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме кундемлаште исполнительный кучем орган-влак дене пырля пашам ышташ, газет ден журнал-влаклан подпискым ышташ кайыше роскотын ужашыжым региональный ден моло бюджет-влакын средствышт кӱшеш петыраш;
* Россий Федерацийын субъектлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме кундемласе кугыжаныш кучем орган-влаклан, Марий Эл Республикын Правительствыжлан газет ден журнал-влакым марий йылме дене савыктен лукташ ончыкыжат йӧным ыштен шогаш, марий йылме дене пашам ыштыше телестудий ден радиостанций-влаклан полшен шогаш, Россий Федерацийын пӱтынь кумдыкыштыжо Интернетын марий сегментшым вияҥдаш;
* марий газет-влакын редакцийыштлан да Марий Мер Каҥашлан Марий автономный областьым ыштымылан 100 ий теммылан пӧлеклалтше мероприятийлашке чулымын ушнаш, федеральный ден региональный грант-влакым налаш конкурслаште участвоватлаш;
марий юмыйӱлан йодышыжо-влак шотышто
* марий юмыйӱлам марий калыкын акрет годсек пагалыме да аклыме религийжылан шотлаш;
* Марий Эл Республикын Правительствыж пеленсе Йылмым, литературым да историйым научнын шымлыше В.М.Васильев лӱмеш марий институтлан онаеҥ-влакын шымлыме пашаштым савыкташ йӧным ышташ, марий юмыйӱлам умбакыже вияҥдаш МарНИИ пелен марий юмыйӱлам шымлыме лабораторийым почаш;
* марий юмыйӱлан актившылан школлаште марий религийым туныкташ тӱҥалаш программе ден учебник-влакым ямдылаш да савыктен лукташ;
* Марий Эл Республикын Культур, пучать да национальность паша шотышто министерствыжлан «Культур наследий» программым шуктен толмо шот дене историй да пӱртӱс дене кылдалтше шарнымашан, шерге верже-влакым (ото, эҥер, ер, памаш, шӱгарла-влакым) шот дене да арулыкышто кучаш кӱлшӧ оксам ойыраш;
* ӧрдыж кундемлаште марий-влакын тӱшкан илыме верлаште марий юмыйӱла шотышто районный ушем-влакым ышташ да вараже нуным федеральный кӱкшытыштӧ регистрироватлаш;
самырык-влак коклаште пашам ыштыме йодыш шотышто
* Марий Эл Республикын Образований да науко министерствыжлан да Марий Эл Республикын Культур, пучать да национальность паша шотышто министерствыжлан Марий Мер Каҥаш дене пырля «Самырык лидерын школжо» кужу жаплык проектым илышыш шыҥдараш;
* кугыжаныш ден муниципальный кучем орган-влаклан самырык еҥ-влакым проектный пашаш ушаш, нунылан организационный да методический полышым пуэн шогаш;
* кугыжаныш кучем орган ден мер организаций-влаклан марий йылмым, культурым, калык йӱлам арален кодымо да вияҥден толмо пашаште самырык тукымым тӧр праван партнёр семын аклаш;
рвезе ден ӱдыр-влаклан илышыште шке верым муаш да шке шинчымашым, вий-куатым да йӧным шке калыкым вияҥдаш кучылташышт полшаш;
марий йылмым, культурым, кугезе-влакын йӱлаштым арален кодаш да умбакыже вияҥдаш, таза илыш йӱлам калык коклаш шараш, марий калыкым кӱкшӧ культур, мораль да нравственность негызеш шуарен вияҥдаш кугыжаныш ден мер пашаш у вийым ушен шогаш;
регион-влак коклаште кылым умбакыже пеҥгыдемден толаш марий молодёжын слётшым, йоча ден самырык-влакын тӱрлӧ погыныштым финн-угор калык-влак да Россий Федераций кӱкшытыштӧ ий еда эртараш;
марий калыкын ончыкылык илышыжлан йӧным ышташ самырык-влак коклаште калыкын кугезе йӱлаже да культур поянлыкше дене кылдалтше шинчымашым шарен шогаш;
самырык тукымым мер-политик пашаш утларак чолган ушаш, молодёжный лидер-влакым ямдылаш ӱдыр ден рвезе-влаклан Молодёжный парламентыш, Общественный палатыш сайлалташышт полшаш, самырык еҥ-влакым марий мер толкыныш ушаш Марий Мер Каҥашын, «Марий национальный конгрессын», «Саскавий» марий ӱдырамаш ушемын, «ВийАр», «У вий» обществе да студент самоуправлений-влакын йӧныштым кучылташ;
ял илыш да йырым-йырысе пӱртӱсым аралыме шотышто
* Марий Эл Республикын Правительствыжлан да республикысе муниципальный образований-влакын администрацийыштлан яллаште у паша вер-влакым почшашлан мерым ышташ;
* Марий Эл Республикын Правительствыжлан да Россий Федерацийын субъектлаштыже марий-влакын тӱшкан илыме верлаште кучем орган-влаклан ял калыкын илышыжым аралыме пашам вияҥден колтымылан поснак кугу тӱткышым ойыраш, ялыште ФАП ден аптеке-влакым почаш региональный бюджетла гыч оксам утларак колташ;
* этнотуризмым вияҥден толмым ял шотан илем-влакым вияҥдыме да марий калыкын этнический культурыжым Россий да тӱнямбал кӱкшытышкє лукмо резерв семын аклаш;
* калыкын илышыжым саемдышашлан мер организаций-влаклан йырым-йырысе пӱртӱсым арален шогымо пашам вияҥден колташ;
* илем-влакым тӱзаташ ял калыкым утларак кумылаҥден шогаш республикысе районлаште да ӧрдыж кундемлаште марий-влакын тӱшкан илыме верлаште «Эн сайын тӱзатыме да яндар ял», «Эн сайын тӱзатыме да яндар сурт-пече» смотр-конкурс-влакым верысе исполнительный кучем орган-влак дене пырля эртараш.
Pingback: Как исполнялись пункты резолюции Съезда народа мари? | MariUver
«периодический изданий-влаклан возалтме ак шергешт толмылан кӧра подписчик-влакын шагалеммыштым»
Ха-ха-ха. Вара нуно чынымак тыге шонат мо?))))) Туге гын, тыглай калык дечын тиде еҥ-влак пе-е-еш тораште улыт.
Мый марий газет-влакым шерге аклан кӧра огыл ом наледе, а лудаш оҥай огыл улмыштлан кӧра. Цензуро нунылан мешая, а шерге ак огыл. Ындыже тудо самоцензурыш савырнен. Теве Козловымат шке коклаштыт кужун ышт чыте, а тудо пеш пагалыме журналист.
Марий калыкым могай йодыш тургыжландарме нерген возаш тӱҥалыт ыле гын, властьым мокташ гына огыл, а кӱлеш годымжо шудалынат налаш огыт лӱд ыле гын, мый кажне номерыштым шӱдӧ теҥге ак денат налаш ямде лиям ыле.
А кызытеш шке оксамым марий калыкын вуйжым аҥыртылше шамычлан ынем пу, вуеш ида нал.
Мариуверлан тау. Ӱшанле СМИ семын ужам.
Многие вас поддержат: действительно, марийские издания скучно читать, да и нечего там читать. Вроде интересные заметки начали появляться в «сурт» у Козлова—увы! недолго продержался! А так хочется видеть аналоги на марийском таких газет как «Сиражи», Шахри Казан, …. но! увы!
Резолюцию превратили в «филькину грамоту»-она создается формально, нигде не публикуется и ее пункты изначально рождаются мертворожденные-то есть,их никто исполнять нее собирается и написано все очень расплывчато и неконкретно.
То же самое касается всех других резолюций-конференций, форумов и т.д.
Это смотрели? Немного просмотров — 483 только было.
В отличие от ряда национальных республик в составе Российской Федерации (Мордовия, Удмуртия, Хакасия, Коми, Карелия, Дагестан и др.), имеющих специализированные структуры по вопросам национальной политики (региональные министерства национальной политики), в Республике Марий Эл ведение межнациональных и межконфессиональных отношений находится в компетенции Министерства культуры, печати и по делам национальностей. Министерство занимается вопросами культуры, библиотечного дела, печати, межнациональных и межконфессиональных отношений, архивного направления. Обширное поле деятельности, так или иначе, накладывает определенный отпечаток на качестве проделываемой работы в сфере национальной политики.
Как показывает анализ мероприятий — в Республике Марий Эл национальная политика по большей части является симуляцией и находится на уровне культурно-развлекательных программ деревенского клуба: этнические танцы и песни, фестивали, празднования юбилеев и т. д. Также, проходят различные «круглые столы» и конференции, но их результативность и эффективность находится под большим сомнением. Большая часть мероприятий проводятся «для галочки», резолюции конференций и «круглых столов» не выполняются.
К слову сказать, в других национальных республиках органы власти, отвечающие за национальную политику занимаются структурным анализом данных, разработкой и практическим внедрением новых методик и технологий развития национальных культур и языков, изучением местных этнорелигиозных процессов.
Так называемый «маркеловский застой» поразил отрасль культуры в не меньшей степени, чем экономику, сельское хозяйство, дорожное строительство и прочее.
Ширяева Галина Степановна — заместитель министра культуры, печати и по делам национальностей Республики Марий Эл. Курирует направление межнациональных и межконфессиональных отношений, печать, научно-исследовательский сектор (МарНИИЯЛИ им. Васильева). На должности с 1997 года.
Находясь в пенсионном возрасте, тем не менее, покидать свой пост не спешит, цепляясь за должность всеми доступными способами — лесть, заискивание перед министром (вплоть до истерик и слез), просьбы о заступничестве перед высокопоставленными чиновниками администрации Главы Республики Марий Эл. В среде сотрудников ведомства и знающих ее людей авторитетом не обладает.
Благодаря ее капризам и личному отношению, многие общественники и деятели культуры остались без заслуженных наград (грамоты, благодарности, звания и т. д.), либо получали их несвоевременно.
Засидевшись (аж целых 20 лет) на должности заместителя министра госпожа Ширяева давно уже не стремиться развивать и продвигать культуру в массы. Все ее стремления и потуги направлены лишь на то, чтобы всему путями продлить срок своего пребывания на данной должности. Тем более, что все возможные звания, льготы и награды работая в Минкультуры она себе уже получила.
значит, надо подставить ее на взятке и отправить на нары!
Мишустин круто взялся за чиновников
https://www.mk.ru/politics/2020/02/13/mishustin-kruto-vzyalsya-za-chinovnikov.html
Михаил Мишустин высказался за сокращение бюрократического аппарата: предложения по оптимизации численности чиновников должны быть внесены до 1 апреля. По словам премьера, министерства и ведомства должны стать более «компактными», а работа проведена «без сбоев и проволочек». Ранее Минфин заявлял, что в 2020 году численность центральных аппаратов федеральных органов власти планируется сократиться на 10%, а территориальных — на 5%.
И Сбербанк Правительство «приобрело».
А правительство ли? По большому счёту у нас правительства нет с 2016 года, с момента ликвидации РФ. Причина принятия новой Конституции, а значит и создания нового государства, объясняется именно этим, а не созданием какого-то Госсовета или предстоящими выборами президента. Именно для этого В.В.Путин уговаривал А.Лукашенко создать союзное государство. Не вышло. Вариант «Б» — это принятие поправок к Конституции, или по другому принятие новой Конституции, чтобы создать новое государство. Следите за руками. Была «РФ»(Российская Федерация) по Конституции, захотят назвать по создаваемой Конституции «Россия». Большинство даже не понимают в чём различие в написании.
Вы же видите без раскачки ну не получается. Главное чтобы не затянулась эта раскачка.
Вот люди в 21 веке делом занимаются. А вы чем занимаетесь?
Несколько замечаний и вопросов пол резолюции:
1. Создать экспертный Совет при Оньыже — об этом говорится уже более 8 лет, принималось не одно решение, однако Совет не создан — причины две — Оньыже Совет не нужен однозначно
— Уважающие себя люди в такой Совет не пойдут — время дорого, а заниматься пустопорожней болтовней себе дороже.
2.В тексте резолюции о марийцах, проживающих в других регионах пренебрежительно пишется О:РДЫЖСО: — мы так, где-то в сторонке прозябаем.
3. В местах компактного проживания марийцев вместе с регионами решить вопрос по обеспечению литературой, газетами — бла,бла ..
4. Выпуск газет на марийском языке в каждом районе Марий Эл …….?.
5. Зарегистрировать общество традиционной религии на федеральном уровне ——Кроме Степановой и еще нескольких ее сторонников — никому этого не надо, я имею ввиду Всемарийский Совет.
В Башкирии, Татарстане, Удмуртии, НИжегородской области этот процес пошел самостоятельно.
И так по каждому пункту, кроме праздников, фестивалей и конкурсов. Резолюция, надо отдать должное Иванову А.Н., образец документа о намерениях государственных структур. Где, когда нет желания что-то делать, пишется: Найти возможность, изыскать средства. или, к примеру, В Госсобрании создать профильный национальный комитет.
Сложновато будет Александрову Э.В. что-то оригинальное предложить. Обо всем и всем что-то обещали.
Подведет черту снова Мочаев В.А. — Мы же общественная организация, что мы можем. Не сделали или не получилось, не беда, времени впереди много.
«Сложновато будет Александрову Э.В. что-то оригинальное предложить.» (А.Радыгин)
А почему Вы думаете что Эдуаррд Александров будет сам что-то предлагать? Он так и не вырос из своих штанишек и все также простой и недалекий исполнитель. Скажут сверху что-то (причем, скорее всего готовую речь) предложить-он скажет,нет-значит будет молчать. Ведь команды «голос» не было.
Да и посмотрите глубже-от Всемарийского совета и его членов когда-то были конкретные предложения,идеи? А те предложения, которые были озвучены-они разве были реализованы? Нет.
Всемарийский Совет — это сборище прихлебателей,болтунов и статистов из числе местных активистов, учителей и работников культуры. Как правильно сказал Радыгин- сплошь праздники, фестивали и конкурсы.
Надоел этот спектакль. Имитация деятельности и преступная бездеятельность.
Но,справедливости ради надо сказать- альтернативы им тоже нет. «Мари Ушем» не тот локомотив,которые поведет этот поезд.
В каждой строчке резолюции — забота о языке. Посмотрим а что о государственном марийском языке говорится в Госсобрании. Кто отвечает за этот участок работы. В Госсобрании 6 комитетов и 4 комиссии и только в Положении о комитете по здравоохранению, культуре и спорту в полномочиях нашел две строчки: вопросы в сфере межнациональных и межконфессиональных отношений.
А кто отвечает в Госсобрании, повторяю свой вопрос, о государственном марийском языке?
Может кто глазастей найдется, помогите разобраться.
А то Мер Канаш пишет о создании национального комитета, где он и где результат?
все верно! возникает вопрос: почему? почему работники культуры и власти, получающие за свои должностные обязанности заработную плату, не работают? что им мешает?
КАК ВСЕГДА ПУТИН. НУ, И КОНЕЧНО ЕВСТИФЕЕВ.
И всё же главным «мешалшиком» в народе мари является М.Васютин. Он способен всё перемешать, и сделать в итоге всё так, как угодно властям. Согласитесь, это «искусство». «Искусство» перемешать(перетусовать) все планы общественности сравнимо с «шулерством». Разве шулеру стыдно когда он обманывает наивных обывателей? Наверно нет.
Елена
Мы им мешаем, мешаем своей инициативой, протестами, обращениями, проведением сходов. Вот и используют Всемарийский Совет для отвлечения внимания от проблем. За успехи в работе награждают государственными наградами.
Что касается Ваших отношений с Третьяковым О.А., то здесь могу напомнить одну поговорку — если хочется кричать, сосчитай до десяти. Пока считаешь, мысль успокаивается, появляется понимание происходящего. Уверяю, Третьяков О.А. не является марионеткой в чьих то руках, исполнителем чужой воли. Проблем так много, а времени собраться и осмыслить суть происходящего не всегда хватает. Вот и срываемся. Думаю, для пользы дела надо встречаться и принимать решения.Всемарийский Совет нам не поможет, у него нет задачи слушать нас, помогать нам. К примеру, у Всемарийского Совета есть комиссия по сельскому хозяйству. Вы когда нибудь слышали об этом или видели их рекомендации и помощь? Другая комиссия по образованию — вот уж сила. Только спросите, а сколько раз они вмешивались в процесс ликвидации школ в Марий Эл, сколько сельских сходов прошли по их инициативе. Что они сделали для того чтобы правительство работало по созданию условий для реализации принципа добровольности изучения родного языка?
Пока мы рвем друг другу глотки, чиновники сидят пишут бумаги и отвечают, что выпустить, к примеру, учебник — это так дорого. Почему они не бывают на сходах? Так этого нет в их обязанностях. К тому же вопросы ликвидации или реорганизации школ находится в ведении администраций муниципальных образований. Получается, что от степени активности населения и нашей аргументации, умения общаться с людьми и правильно формулировать требования зависит вопрос о школах, языках. Вот и следует, что актив должен работать с населением, аргументированно обращаться в органы власти и управления, проявлять настойчивость. И, в крайнем случае, поднимать актив на открытое, публичное выражение своих требований, соблюдая установленный порядок проведения этих акций.
Честное слово, мне нравится Ваша позиция, активность и даже некоторая агрессивность, только не загорайтесь так быстро. Ведь вместе с этим огнем горят вопросы, которые мы хотим решить. Честное слово, нас так мало, давайте беречь друг друга и не давать повод для зубоскальства нашим оппонентам.